Hazal Yalın
Haftanın seçkisinin üç yazısından ikisi direkt doğruya, sonuncusu ise dolaylı olarak Türkiye’yle ilgili. İzvestiya’nın yazısı, Türkiye-NATO münasebetleri ve NATO’dan çıkma kampanyasıyla ilgili, Ankara’nın gerçek niyetlerine dair az da olsa bir aralık bırakıyor. Kommersant ise belirli ki Türkiye’nin NATO’dan çıkabileceğine ihtimal vermiyor. Rusya Adalet Bakanlığı tarafından “yabancı acentası” sayılan Rosbalt, tansiyonun karşı cephesini inceliyor ve Finlandiya’nın NATO’ya katılması halinde Rusya’nın alacağı önlemler üzerinde duruyor. Hiç kuşku yok ki Ukrayna tansiyonu günün birinde azalırsa şayet Baltık Denizi NATO’nun Rusya’yı kuşatma stratejisinde yeni bir kaynar kazan olacak; ancak Ukrayna tansiyonunun azalmasına gerek kalmadan katmerlendirmesi daha mümkün.
‘Türkiye NATO’dan çıkabilir mi?’
Türkiye NATO’ya, Yunanistan’la birlikte girdi ve 13’üncü üye ülke oldu. Bu, bloğun kurulmasından üç yıl sonra gerçekleşen birinci genişleme çerçevesinde gerçekleşti. Türkiye’de en az üç NATO üssü var; ülkenin askeri kıtaları sistemli olarak bloğun deniz ve kara tatbikatlarına katılıyorlar. 2021’de Türkiye’nin NATO’ya aidatı 117,5 milyon dolardı.
60 yıl geçtikten sonra bloğun tarihinde birinci sefer bir ülkenin çıkması sıkıntısı gündeme geldi. Ankara resmi olarak bu fikirde olmasa bile sorunun konuluşu bile rezonans teşkil ediyor. Çelişkinin katalizatörü, Türkiye’nin bir dizi ültimatom verdiği İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya girmesi görüşmeleri ve Ankara’nın NATO’daki öbür müttefikleriyle tartışmaları. …
Türkiye NATO’dan çıkabilir mi? Bu problem Kuzey Atlantik mutabakatının 13’üncü unsuruyla düzenleniyor. Evraka nazaran mutabakatın yürürlüğe girmesinin üzerinden 20 yıl geçmesinden itibaren isteyen her ülke bloktan ayrılabilir. Teknik olarak çıkış, taraflardan birinin ABD hükümetini mutabakatın sonlandırıldığına dair bilgilendirmesinden bir yıl sonra gerçekleşir. ABD’li yetkililer bundan sonra NATO üyesi başka ülkeleri devletlerden birinin mutabakattan çekildiğine dair resmi olarak haberdar etmek zorunda. 1966-2009 ortasında Fransa ittifakın askeri kanadından ayrılmış lakin siyasi kanadında kalmıştı, münasebetiyle pratikte hiçbir ülke ittifaktan çıkmış değil. …
Rusya Memleketler arası Sıkıntılar Kurulu program koordinatörü Konstantin Suhoverhov, İzvestiya’da yazdığı makalede şöyle özetlemişti:
“Ankara hâlâ fırsattan yararlanmaya ve Kuzey Avrupa ülkelerinin bloğa katılmasını onaylamadan evvel kendisi için ek ‘bonuslar’ elde etmeye çalışıyor. Lakin 30 üye ülkeden 28’i Stokholm ve Helsinki’nin ittifaka girişini onayladı; Türkiye’nin buna mani olması neredeyse imkânsız.” (M. Şaipova / İzvestiya, 25 Ocak)
‘Cumhur ittifakının seçim kampanyasının kozu’
Batı aksiliğinin kabarması ve NATO’dan çıkma kampanyasının başlaması, seçmenin zayıf iktisada gözlerini kapayıp güçlü yumruğa oy vermeye hazır olduğunu kanıtlayarak, Erdoğan’a kendisini, ülkenin egemenliğinin gerçek savunucusu olarak sunma ve idaresinde otuzuncu yıla girme bahtı veriyor. …
İslama ve Erdoğan’a karşı kampanya da dahil, katlanan tehditlere ve meydan okumalara süratli yanıtlar bulmaya hazır olunduğunun gösterilmesi, Türkiyeli yetkiler için iç siyasi durum açısından özel bir ehemmiyet taşıyor. …
Anketler, iktisatta ve toplumsal alandaki güç ekonomik durum karşısında Erdoğan’ın ve onun parlamentodaki taraftarlarının zaferinin garanti olmadığını gösteriyor. …
Sosyal ve ekonomik siyasetin çöküşünün, mayıs ayındaki cumhurbaşkanlığı seçimleri için kendi adaylarını şubatta çıkarmayı planlayan 6 koalisyon partisinin elinde güçlü bir argüman haline geldiği bu durumda cumhurbaşkanının kampı da seçmeni Türkiye’nin “güçlü elinin” ve takımının alternatifsizliğine ikna edebilecek kendi karşı argümanlarını arıyor.
Erdoğan’ın ve partisi AKP ile MHP’nin oluşturduğu “cumhur ittifakının” seçim kampanyasının en önemli kozları, NATO ve batı ile en çatışmalı bağlantılarda siyasi egemenliği savunma, terörizmle uğraş ve İslami kıymetleri savunma kapasitesine sahip bulunduğunun gösterilmesi olacak. …
“Cumhur ittifakı” seçmenini seferber etmenin vasıtalarından biri, ideolojik olarak iktidar koalisyonuna yakın olan milliyetçi Vatan Partisi’nin 19 Ocak’ta başlattığı “NATO’dan çıkalım” kampanyası. …
NATO ile gelecekteki bağlantılar probleminin 2023 seçimlerinin kızgın bir konusu olacağının teyidi, MHP önderi Devlet Bahçeli’nin açıklaması oldu. …
Ancak tartışma devam ederken cumhurbaşkanının genel lideri olduğu AKP’nin basın sözcüsü Ömer Çelik çarşamba günü NATO zıtlığında fazla ileri gitmemeye çağırdı ve Ankara’nın ittifaktan çıkması ihtimalini dışladı. Çelik, Türkiye’nin ittifakın kurucu ülkelerinden biri olduğunu hatırlatarak şöyle dedi: Her seçimde bu türlü şeylerle karşılaşıyoruz. Türkiye’nin NATO’dan çıkmasının zorunlu olduğunu söyleyenlerin kelamları makul değil.” (S. Strokan / Kommersant, 26 Ocak)
‘Baltık NATO gölü olursa?’
Stokholm’de Kuran yakılması hareketinin akabinde Türkiyeli yetkililer İsveç’in NATO’ya katılmasını bloke ettiler. Sorun artık, NATO’ya girme başvurusunu mayıs ayında İsveç’le “el ele” yapan Finlandiya’nın yalnız başına devam edip etmeyeceği. …
Türkiye başkanının İsveç’in NATO’ya girmesi için kapıyı kapatıp kapatmadığı sorusuna karşılık İsveç Başbakanı Ulf Kristersson şöyle dedi: “Kimsenin bu türlü yorumladığını sanmıyorum. Öfke var, provokasyon olarak algılıyorlar. Erdoğan’a neler olup bittiğini yorumlamaya niyetim yok.” Ayrıyeten, dediğine nazaran “İsveç’te, aksiyonları ülkenin NATO’ya katılmasını geciktirebilecek provokatörler var”.
Finlandiya’ya gelince, İsveç Başbakanı, her ne kadar iki ülke “el ele” NATO’ya girmek istiyorlarsa da (bunu bir evvelki gün Finlandiya Savunma Bakanı Mikko Savola söylemişti) Stokholm şayet Helsinki’dekiler yalnız başlarına devam etmek isterlerse onları tutmayacak.
Salı sabahı Finlandiya Dışişleri Bakanı Pekka Haavisto, İsveç’in müracaatının onaylanması uzarsa, ülkesinin ittifaka İsveç’ten başka olarak girme ihtimalini değerlendirdiğini söylemişti. Fakat Finli bakan daha sonra Helsingin Sanomat gazetesinde bu açıklamasını geri çekti. …
Son kelam, Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinistö’de. Niinistö salı günü resmi ziyaret için Kiev’deydi. Cumhurbaşkanı, dışişleri bakanının kelamlarını şöyle yorumladı: “Soğukkanlılığımızı muhafazalı ve Türkiye’deki seçimleri beklemeliyiz.” …
Bununla birlikte Washington’dakiler Erdoğan’ın açıklamasına karşın İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya katılmasını bekliyorlar. Beyaz Saray Basın Sözcüsü Karine Jean-Pierre’e nazaran Biden idaresi Stokholm ve Helsinki’yi bu problemde büsbütün destekliyor.
Moskova, NATO’nun yeni genişlemesini Rusya’nın askeri güvenliğine tehdit olarak pahalandırıyor. Bu öncelikle, Rusya ile uzun bir kara ve deniz hududu olan Finlandiya’nın NATO’ya girmesiyle ilgili. Rusya Genelkurmay Lideri V. Gerasimov, AiF’le mülakatında, ülkenin en üst seviye idaresinin yeni tehditleri nötralize etmek için Rusya ordusunun inşa ve gelişme planının tashihi ödevini koyduğunu belirtti. Gerasimov bundaki temel değişiklikleri Moskova ve Leningrad askeri etraflarının kurulması, keza Karelya’da bir kolordunun oluşturulması olarak andı.
Finlandiya’nın NATO’ya girmesinden sonra Baltık’ın bir “NATO gölü” olacağı kaygıları de lisana getiriliyor. Geçtiğimiz günlerde Estonyalı yetkililerinin karasularının bittiği yerden 40 km uzaklıkta bir “bitişik bölge” oluşturma planları üzerinde çalıştığı ortaya çıktı. Bu, Rusya’ya ilişkin gemilerin, bilhassa de Kaliningrad oblastine gidenlerin Fin körfezinde seyrüseferine zorluk çıkarabilir. Putin’in Basın Sözcüsü D. Peskov salı günü gazetecilere bu hususta, seyrüsefer hürlüğünün milletlerarası deniz hukuku tarafından temin edildiğini ve Rusya’nın da bunun devam edeceğine inandığını söyledi.
Talin’deki Rusya elçisi Vladimir Lipayev de Rossiya-24’e verdiği mülakatta, gemi Estonya’nın egemenliğinin bulunduğu topraklarda kanunları ihlal etmediyse, Estonya’nın Fin körfezindeki karasularına bitişik bölgede özgür seyrüseferi sınırlamaya, hakkı olmadığını açıkladı. … (M. Makarov / Rosbalt, 25 Ocak)