Kemal Küçükgedik
Ülkesi ABD’de ırkçılık aykırısı çalışmaların en değerli isimlerinden biri olan Ibrahim X Kendi’nin, yayınlandığı yıl New York Times çok satanlar listesinden inmeyen ödüllü kitabı ‘Panzehir’ ismiyle Türkiye’de Doğan Kitap tarafından yayımlandı. Florida A&M Üniversitesi ve Temple Üniversitesi mezunu Dr. Ibram X. Kendi, ABD’deki en tanınmış, ırkçılık zıddı çalışmalar yürüten akademisyenlerden biri ve hala Boston Üniversitesi, Irkçılık Aksisi Araştırmalar Merkezi’nin yöneticisi. Parıltılı bir mesleğe sahip olan Ibram Kendi, daha evvel Brown Üniversitesi ve Florida Üniversitesi de dahil olmak üzere birçok tahsil kurumunda ırkçılık aykırılığı dersleri vermiş. Yedi kitabın muharriri olan Ibram Kendi, 2016 yılında kurgu dışı alanında Stamped from the Beginning kitabıyla Ulusal Kitap Ödülü’nü aldı ve bu alanda ödül kazanan en genç müellif olma bahtını yakaladı. ABD’de çok satanlar listesine giren en tesirli kitabı ‘Panzehir’ (How To be an Antiracist) ise ona milletlerarası bir ün kazandırdı. Birçok lisana çevrilen ‘Panzehir’, California Üniversitesi’nden Prof. Jeffrey C. Stewart’ın kelamlarıyla, “Batı niyetindeki ırkçı fikirlerle ilgili en cesaretli kitap.”
BİZİ IRKÇI YAPMAYAN ŞEY NEDİR?
“Irkçılık uğraşında tarafsızlığın yeri yoktur. Irkçının zıttı ‘ırkçı olmayan’ değildir. ‘Irkçılık karşıtı’dır.”
2020 yılında Time mecmuası tarafından dünyanın en tesirli 100 insanından biri seçilen Dr. Ibram X. Kendi’nin çok satan kitabı ‘Panzehir’in en temel tezlerinden biri bu. Irkçılık üzere bir insanlık ayıbına karşı kimsenin günahsız bir seyirci olma seçeneği yoktur. Irkçı olmadığını söyleyerek kenara çekilmek kâfi değildir. Pekala, ırkçılık aykırısı olmak için ne gerekir?
Doğrusu, ırkçılık dendiği vakit herkesin başında beliren berbat bir fotoğraf vardır. Katliamlar ve soykırımlarla bezeli, vahşetin bin bir tonunda, haklı bir halde iç karartıcı bir fotoğraftır bu. İnsanların trenlere bindirilip uzak ülkelerde gaz odalarına, çalışma kamplarına yahut öteki bir fecî sona gönderildiği, geride kalanların zafer marşları çalıp gece rahatça uyudukları karanlık bir imaj tahminen de. Doğal olarak bu fotoğraftan uzak durmaya çalışırız hepimiz. Şiddetten, ayrımcılıktan ve bağnazlıktan uzak durduğumuz ölçüde ırkçı olmadığımızı ve bunun kâfi olduğunu düşünürüz. Irkçı olmadığımızı düşünürüz lakin bizi ırkçı yapmayan şey nedir? Kimseyi gaz odalarında öldürmemiş olmamız mı? Bir ırkın tamamının trenlere doldurulup uzak bir yere götürülmesini istemememiz mi? Kendi ırkımızın başka tüm ırklardan üstün olmadığını düşünmemiz yahut rastgele öteki bir ırka karşı sempatimizin olması kâfi mi? Irkçılık tam olarak nedir? Neden yalnızca “ırkçı olmayan”, saf bir seyirci olma lüksümüz yok? Irkçılık zehrinin tam olarak ne olduğunu ve nasıl işlediğini bilmeden nasıl onunla gayret edebiliriz ki? Dr. Ibram X. Kendi tüm bu soruları ve daha fazlasını kitabı ‘Panzehir’de yanıtlıyor.
Kitap toplumların içine bir hastalık yahut zehir üzere sirayet eden ırkçılığa karşı bir yol haritası çiziyor. Irkçılığın kişisel değil sistemik bir sorun olduğu fikrinde olan Ibram Kendi, öncelikle tariflerden başlıyor. Irkçılığı ve ırkçılık zıtlığını net bir formda tanımladıktan sonra bir adım daha ileri gidiyor ve “ırkçı” sözünün aşağılayıcı bir hakaret olmadığını, tanımlayıcı bir söz olduğunu öne sürüyor.
“…ırkçı ve ırkçılık tersliği sabit kimlikler değildir. Bir an ırkçı, bir an sonra ise ırkçılık aykırısı olabiliriz. Her an, ırk hakkında söylediklerimiz, ırk hakkında yaptıklarımız, kim olduğumuzu değil, ne olduğumuzu belirler.”
IRKÇILIĞI PASİF BİR BİÇİMDE SEYREDEN DE SAF DEĞİL
Irkçılık, kan kümemiz yahut göz rengimiz üzere sabit bir bedel değildir. Irkçı fikirleri olan 
bir insan ömrü boyunca ırkçı olmak zorunda değildir. Emsal formda ırkçı olmayan bir insanın her hareketi ve kelamının de ırkçılıktan uzak olduğunu argüman edemeyiz. Bir insan ırkçı bir hareketinden çabucak sonra ırkçı olmayan yahut ırkçılık tersi öteki bir harekette bulunabilir. Bir topluluk hakkında ırkçılık aykırısı kelamlar söyledikten sonra emsal öbür bir topluluk yahut bireyler hakkındaki sözlerimiz ırkçı olabilir. Irkçılık durağan ve kalıcı bir sıfat olmadığı üzere yalnızca belli baskın küme ve topluluklara ilişkin bir davranış da değildir. Ibram Kendi’ye nazaran toplumda baskı gören kümelere ilişkin beşerler da aksiyonları yahut eylemsizlikleriyle ırkçı siyasetlere bilinçsizce takviye verebilir. Burada dikkat etmemiz gereken değerli bir sözcük de eylemsizlik. Eylemsizliğin de ırkçılığa ziyadesiyle geçit verdiğini, imkân tanıdığını söylüyor Ibram Kendi. İnsanlık kabahati olarak kıymetlendirilmesi gereken ırkçılığı pasif bir biçimde seyreden, karşı çıkmayan, direniş göstermeyenler de hayal ettikleri kadar günahsız değiller. Bir güvercin tedirginliğinde yaşayan insanların hissettikleri endişede hissesi olanlar kendilerini ne kadar günahsız sayabilir?
Direktörü olduğu Irkçılık Aksisi Araştırmalar Merkezi’nin amacı insanların ırkçılığı daha yakından tanımasını sağlamak, ırkçılığa karşı atılabilecek adımları belirlemek. Kesin maksat ise elbette ırkçılık zıddı siyasetlerin benimsenmesi ve insanlık olarak bu ayıptan sonsuza dek kurtulabilmemiz. Bunun kolay bir gaye olduğunu söyleyemeyiz fakat haklı ve hakikat bir uğraş olduğu gerçeğini de gönülden kabul etmeli, ırkçılığın zihinlerden ve siyasetlerden silinmesi için elimizden geleni yapmalıyız.
“Bu kitap nihayetinde hepimizin içinde olduğu temel çabayı, tam manasıyla insan olma ve oburlarının da tam manasıyla insan olduklarını görme uğraşını anlatıyor.”
Panzehir – Irkçılık Aksisi Bir Rehber, İbram X Kendi, Çev: Murat Karlıdağ, Doğan Kitap