ANKARA – Zelzelenin birinci günü Hatay’a giden, kendisi de Hataylı olan ve zelzelede çok fazla yakınını kaybeden HDP Milletvekili Tülay Hatimoğulları, Hatay’ın bu kadar yalnız bırakılacağını varsayım etmediğini söyledi. Kurtarma takımlarının, askerin, iş makinelerinin kente çok geç geldiğini anlatan Hatimoğulları, sorumlu olarak “merkeziyetçi idare sistemi ve içi boşaltılan kurumları” işaret etti. Hatay’da enkaz altında hala cenazeler olduğunu, hiç çalışma yapılmayan mahalleler bulunduğunu tabir eden Hatimoğlulları, açıklanan bilgilerin gerçeği yansıtmadığını da kaydetti. Hatay’da çadır, besin, hijyen materyali üzere pek çok gereksinimin hala sürdüğünü tabir eden Hatimoğlulları, “Hiç kimse bizi yalnız bırakmasın, takviyeye ve dayanışmaya çok muhtaçlığımız var” dedi.
‘TANIDIĞIMIZ PEK ÇOK İNSAN HAYATTA DEĞİL’
HDP’li Tülay Hatimoğlulları’nın sorularımıza karşılıkları şöyle oldu:
Siz de Hataylısınız, yakınlarınızdan kaybınız var mı?
Çekirdek ailemden kayıp yok ancak geniş aileden çok kaybımız var. Ayrıyeten oralar eş, dost, akrabalık bağlantılarının ağır olduğu yerler. O yüzden hem çaba arkadaşlarımızdan hem onların ailelerinden hem komşularımızdan çok kaybımız var. Tanıdığımız pek çok insan şu an artık hayatta değil.
Depremden çok kısa bir mühlet sonra, tıpkı gün ailenizden haber alarak Hatay’a gittiniz. Hatay’ı da sokak sokak biliyorsunuz. Kente münasebetiniz gözlemlerinizi anlatır mısınız, Hatay’a ne oldu?
Depremin tesiri çok büyük. Çok büyük bir yıkım var Hatay’da. İskenderun’un bir kısmında kıymetli yıkımlar var. Antakya’nın 3’te 2’si neredeyse yerle bir olmuş. Defne, birinci zelzelede oldukça etkilenmiş. Samandağ’daysa birinci sarsıntıda 6 mahalle etkilenmişti. Ama 2 hafta sonra olan 6,4 şiddetindeki sarsıntıda daha evvel yıkılmamış olan binalar da yıkıldı ya da hasar gördü. Verilen sayıların da hiçbiri hakikat değil. Hayatını kaybeden insan sayısının toplamda 100 binin üzerinde olduğu kanaatindeyim. Bunun sebebi de zelzelenin yaşandığı yerlere arama kurtarma takımlarının geç gitmesi, giden takımlarının de elinde teçhizatının olmaması.
‘HEP İKİNCİ PLANDAYDIK LAKİN HATAY’I BU KADAR DA YALNIZ BIRAKACAKLARINI VARSAYIM ETMEZDİM’
Deprem günü Hatay’a akşamüzeri vardım. Hayatım boyunca unutmayacağım bir görünüm vardı. Yalnızlığa terk edilmiş bir kent görünümü gördüm. Hataylıların, bilhassa oradaki Arap Alevilerin, Hıristiyanların, Ermenilerin şu duygusu vardır; Hatay’a üvey evlat gözü ile bakıldığını düşünürler. Kamusal hizmetler bağlamında ikinci, üçüncü plandadır. “Aleviyiz, Hıristiyanız, Ermeniyiz diye ikinci plana itiliyoruz” hissi vardır. Ben bir milletvekili olarak değil, oranın bir insanı olarak söylüyorum, zelzelede de bizi yalnız bırakacaklarını, bu kadar yalnız bırakacaklarını varsayım etmezdim. Devletin yapısını bilen biri olarak söylüyorum “Bu kadarı da olmaz” dedirtti bize.
‘BÜYÜK BİR KAOS VARDI’
Sizin de işaret ettiğiniz üzere sarsıntı yaşanan bölgelere kurtarma grupları çok geç geldi. İktidar ve AFAD bu istikamette çok tenkit aldı. Sizin bu mevzuda tespit ettiğiniz, gözlemlediğiniz eksiklikler nelerdir?
İlk vardığım an karanlık bir kent, çatlamış yollar gördüm. Çatlak yollara beşerler mandalina sandıkları dizmişti, araçlar geçebilsin diye. Çok fazla insan kentten çıkmaya, çok fazla insan da yakınlarını kurtarmak için kente girmeye çalışıyordu. Büyük bir kaos vardı ve bırakın kurtarma çalışması yapacak, bu trafiği düzenleyecek bile tek bir polis, asker yoktu.
‘AFAD TAKIMINA KÜREĞİ KAZMAYI BİZ VERDİK’
Ankara’dan daha evvel maden göçüklerinde çalışan arkadaşlarım ve onların kolay ekipmanlarıyla gelmiştik. Geceyi geçirdiğim yer ailemin olduğu, Samandağ’da en fazla yıkılan mahallelerden birisi. Merkezde olduğu için her gelen birinci oraya geliyordu. Önlükleriyle gelen bir AFAD takımı gördük. Çabucak yanlarına gittik ve üstlerinde önlükten öteki bir şey olmadığını gördük. Onlara, “Siz gidin, bekleyin, yurt dışından gelen takımların ekipmanlarıyla çalışacaksınız” denmiş. Birebir günün gecesi Adana’da bekletilen, yurt dışından gelen kurtarma grupları de olduğunu öğrendim. AFAD grubuna de küreği, kazmayı biz verdik.
‘GÖNÜLLÜLERİN KURTARDIĞI İNSAN SAYISI AFAD’IN KURTARDIĞI İNSAN SAYISINDAN DAHA FAZLA’
İçeriden yardım isteyen sesler geliyordu, dışarıdaki aileler enkaz altındaki yakınlarını teskin etmeye çalışıyordu. İçeridekinin sesi dışarıya, dışarıdakinin sesi içeriye gidiyordu fakat yardım gitmiyordu. Hiçbir şey yapamıyorduk. Takım gelmedi. Yalnızca bizimle gelen istekli arkadaşlar ve sonra gelen gönüllüler vardı. Ki o gönüllüler olmasaydı hiç kimse kurtarılamazdı. Benim kanaatim şu; gönüllülerin kurtardığı insan sayısı AFAD’ın kurtardığı insan sayısından daha fazla.
‘BİZ GİTTİK FAKAT ONLAR GELMEDİ’
Asker, polis, AFAD gelmedi, gelmediler. Hatay’a gerçek giderken radyoda Ulusal Savunma Bakanı’nı dinlemiştim. “Tüm askerlerimizle sahadayız” demişti. Ben de gittiğimde o denli bir görüntüyle karşılaşacağımı sanmıştım lakin yok. Hatay Serinyol’daki Tugay çok ziyan görmemiş zelzeleden ve teçhizatları da çok. Antakya merkeze 22, Samandağ merkeze 47 kilometre. Orada hava ve yol kuralları ile ilgili de bir sorun yok. Biz gittik fakat onlar gelmedi.
‘HERKESİN ORTAKLAŞTIĞI TEK CÜMLE: DEVLET YOKTU’
“Devlet yoktu”, herkesin ortaklaştığı tek cümle bu. Hiç kimse toplantı yaparak bu kanıya varmadı. Hangi sokağa gitseniz bu cümleyi duyardınız. Artık hala o denli. İkincisi, “Bizi sevmediklerini biliyorduk da bizden bu kadar nefret ettiklerini bilmiyorduk” diyor Hataylılar. Halktaki his bu. Zelzele Hataylıların ilişiklik hissini de ortadan kaldırdı. Sarsıntı ilişiklik hissini de yıktı.
‘ENKAZ ALTINDA HALA CANSIZ VÜCUTLAR VAR’
Mekanizmalar gerçek işleseydi, takımlar vaktinde gelseydi tablo nasıl olurdu?
Çok daha fazla insan hayatta kalırdı. OHAL değil de seferberlik ilan edilseydi, tüm kamu kuruluşları devreye girseydi enkaz altından çok fazla insan canlı çıkardı. Ve hala, bugün cansız vücuduna ulaşılamayan binlerce insan var enkaz altında. Hiç çalışılmayan binalar, hiç girilmeyen mahalleler var. Kayıplar konusunda, hayatını kaybeden insanların kayıt altına alınması konusunda muhakkak sağlıklı bir çalışma yok. Kamyona yığılmış ceset torbalarını tek tek açarak yakınını teşhis etmek zorunda kaldı beşerler.
‘HİÇBİR ŞEYE HAZIR DEĞİLLERMİŞ’
Bu neden bu türlü oldu, birincisi tercihen, ikincisi liyakatsizliklerinin sonucu olan beceriksizlikleri ortaya çıktı. Belediyelerin arama kurtarma gruplarını, yurt dışından gelen arama kurtarma takımlarını, teçhizatlarını saatlerce vilayet hudutlarında, havalimanlarında beklettiler. Engellendiler.
Kızılay 200 yıllık önemli bir kurumdu. Şu an içi bomboş, çadır, kan, konserve satan bir kurum. Senin yardım beklediğin kurum insan kanı üzerinden ticaret yapıyorsa ben bu devletten ne bekleyebilirim ki? AFAD’ı oluşturduklarında yere göğe sığdıramadılar. Bütçe görüşmelerinde bakanlık AFAD’ın ne kadar hazırlıklı olduğunu anlatıp durdu. Hiçbir şeye hazır değillermiş. Zira liyakatsız atamalar yaptılar, yandaşlarını atadılar. Bilimsel manada donanımlı olan takımları değil yandaşlarını oraya aldılar. Kurumların yalnızca içi boşaltılmadı, birebir vakitte ticarileştirildi. Bu kurumlar hakikaten bu ülkenin müsveddeleri. Saray için de birebirini söylüyorum, saray bunu tercih etti. Yönetemediler değil yalnızca. Yönetmek de istemediler. Yönetme marifetleri yok başka fakat yönetmek de istemediler.
‘İNSANLAR CAN PAZARINDA, BİZ BEKLEYECEĞİZ Kİ ERDOĞAN UYKUSUNDAN UYANSIN TALİMAT VERSİN’
Bir de kulislerde Erdoğan’ın talimat vermesinin beklendiği söyleniyor. Biz bekleyeceğiz ki Erdoğan uykusundan uyansın da saraydan talimat versin. Lakin beşerler can pazarında. İşte eleştirdiğimiz tek adam rejimi bu.
‘DEMOGRAFİK YAPIYI DEĞİŞTİRMEK ANTAKYA’DA BİR DAHA SARSINTI YARATMAK DEMEK’
İYİ Parti Genel Lideri Meral Akşener bölgenin demografik değişiklik riskiyle karşı karşıya olduğunu ve tedbir alınması gerektiğini söylüyor. Katılıyor musunuz, bu türlü bir risk var mı?
Hatay’ın özgün bir yapısı var. Farklı halkların ve inançların tarih boyunca bir ortada yaşamayı başarabildiği dünyanın nadide kentlerinden birisi. Bizim için orada demografik yapının korunması çok değerli. Demografik yapının değişmesiyle ilgili dert bu sarsıntıdan evvel de vardı. Suriye savaşı başladığında AKP iktidarının Suriyeli mültecilerle ilgili izlediği siyasetten aslında Hatay halkı telaşlıydı. Münasebetiyle demografik yapı sıkıntısında açıkçası bizim de tasalarımız var. Devletin Hatay’ın demografik yapısını değiştirmekle ilgili, asimile etmeyle ilgili tarih boyunca bir maksadı vardı. Bunu bugüne kadar başaramadılar. Bu sarsıntısı mazeret bilip Suriye’den gelen selefi cihatçı çetelere orada yer açmak istiyor olabilirler. Halkta bu dert var. Doğal bu tasayı cumhurbaşkanı da fark etmiş olacak ki Antakya’ya geldiğinde şöyle bir telaffuz kullandı. “Birileri demografik yapıyı değiştireceğiz diye buradan algı yaratmaya çalışıyor. Biz bunu asla yapmayacağız” dedi. Ümit ederiz ki yapmaz fakat biz bu iktidara güvenmiyoruz. O yüzden demografik yapı konusunda vurgularımızı yapmaya devam edeceğiz. Zira bu çok hayati bir şey. Demografik yapıyı değiştirmek demek, coğrafik manada Antakya’ya bir sefer daha zelzele yaratmak demektir. Bu iktidar buna tevessül ederse karşılığını bulur.
‘HİÇ KİMSE BİZİ YALNIZ BIRAKMASIN, DAYANAĞA VE DAYANIŞMAYA ÇOK MUHTAÇLIĞIMIZ VAR’
Son olarak; toplumsal dayanışmanın güçlü bir biçimde örüldüğü bir sürece de tanıklık ettik. Hatay’da bu dayanışma devam ediyor mu?
Partimiz HDP, sarsıntının akabinde kriz uyum merkezlerini oluşturdu. Siyasi görüşü farklı olan çok insan gelip bu çalışmaları kesimi oldu. Hala toplumsal dayanışma ağları çok güçlü bir formda bu çalışmaları sürdürüyor. Bu bakımdan toplumsal dayanışma yalnızca karnımızı doyurmadı, susuzluğumuzu gidermedi, bizim hayata tutunmamız için de umut kaynağı oldu. Bunun sürdürülmesini istiyoruz. Bu toplumsal dayanışma ağlarına devlet müdahale etmemeli. Artık birçok yerde müdahale etmeye çalışıyor. Bütün bu sivil dayanışma ağları, planlı, programlı her yere katkı sağlamaya devam etmeli. Hala içme suyuna, besine, hijyen gereçlerine, çadıra çok muhtaçlık var. Toplumsal dayanışma ağları yereldeki uyum merkezleriyle irtibat kurarak, ‘hangi hafta neyi göndersem’ sorusunu sorsun. Bunu bir programa bağlamamız lazım. Hiç kimse bizi yalnız bırakmasın, takviyeye ve dayanışmaya çok muhtaçlığımız var.