İmar, bir yerdeki yapılaşmanın mevcut kurallara uygun olarak yapılabileceğine dair onay verilen bir evraktır. İmar onaylı yerler, evrakta yer alan bilgilere nazaran inşa edilir. Bu bilgiler dışında inşa edilen yapılar ise kaçak yapılar olarak isimlendirilir.
İmar affı bir öteki ismiyle imar barışı ise imar mevzuatına nazaran yapılmayan, gecekondu vb. üzere mevzuata uymayan birçok yapıyı kapsamaktadır.
6 Şubat’ta Türkiye’yi sarsan ve 10 vilayette büyük yıkıma neden olan zelzeleyle birlikte 2018’de çıkarılan imar affı tekrar gündeme geldi. Kelam konusu afla birlikte zelzelenin vurduğu 10 vilayette toplam 294 bin kaçak yapının affedildiği ortaya çıktı.
Adana’da 59 bin 247, Adıyaman’da 10 bin 629, Diyarbakır’da 14 bin 719, Gaziantep’te 40 bin 224, Hatay’da 56 bin 464, Kahramanmaraş’ta 39 bin 58, Kilis’te 4 bin 897, Malatya’da 22 bin 299, Osmaniye’de 21 bin 107, Şanlıurfa’da 25 bin 521 yapı kayıt evrakı verildi.
2002 yılından 2018 yılına kadar getirilen af kanunları genelde küçük çaplı düzenlemeler içerirken 2018’de kritik Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde tarihin en büyük imar affına imza atıldı. Bu afla Türkiye çapında 3 milyon 152 bin yapı kayıt dokümanı verildi.
Bu kanunla 2018 yılına kadar imar mevzuatına muhalif durumlar beyanla kayıt altına alındı. Bakanlıktan alınan yapı kayıt dokümanları ile problemli konutlar korunmuş oldu.
Af öncesinde yapılan tüm kaçak binalar, şahısların beyanı temel alınarak affa uğradı. Böylelikle örneğin 3 kat müsaadesi olan binasına 2 de kaçak kat çıkana, imar müsaadesi verildi. 10 milyona yakın müracaatın alındığı af sayesinde 26 milyar lira para toplandı.
Uzmanlar, aslında olması gerekenin yapı kayıt dokümanı verilmeden evvel, problemli binalara ait teknik inceleme, mühendislik hizmeti verilmesi; inançlı raporu alındıktan ya da güçlendirme gerekiyorsa bu süreç yapıldıktan sonra imar barışına müsaade verilmesi, gerektiği tarafında görüş belirtmekteler.
Bunlar yapılmadığı için büyük bir risk altında yaşadığımızı belirten uzmanlar, tıpkı vakitte anayasal bir kabahat işlendiğini de vurgulamaktalar. Zira Anayasa’ya nazaran devlet vatandaşın can ve mal güvenliğini korumakla yükümlüdür. Devletin asli vazifesi vatandaşının ömür hakkını korumaktır. İmar yasasında sorumluluk mal sahibindedir demekle yönetimin sorumluluğu bitmeyecektir.