Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Tarih boyunca insanoğlu ağaçların ömrün kaynağı olduğuna inandı. Kimileri atalarıyla, kökleriyle bağlantı kurmanın en gerçek yolu olduğuna inanırken bazıları aldığımız oksijenin büyük bir kısmını onlara borçlu olduğumuzu düşündü. O denli ki gezegenimizin birbirinden farklı coğrafyalarında yükselen ağaçların her birinin akıllara gelmeyecek kadar değişik özellikleri var. Lakin tüm ağaç tiplerinin içinden bir tanesi eşsiz özelliğiyle bize göz kırpıyor.
MADDEYİ ÜRETEBİLMESİ İÇİN HASTALANMASI LAZIM
Güneydoğu Asya’nın yağmur ormanlarına has olan ‘Öd Ağacı (Aquilaria)’ binlerce yıldır ‘tanrıların ağacı’ olarak biliniyor. Dış görünüşü soluk ve kokusuz olan bu ağaç bakıldığında hayli sıradan. Fakat bulunduğu pozisyon prestijiyle hayvanlarla temas etmesi halinde resmen değişik bir hal alıyor. Dahası bu sayede dünya üzerindeki en kıymetli hammaddelerden birini üretiyor. ‘Agarwood’ isminde bir unsur içeren bu ağacın 100 bin dolarlık bir hammadde üretebilmesi için hastalanması gerekiyor. Bunun için yani öd ağacının agarwood üretebilmesi için küflenmesi ve hastalanması koşul.
Aquilaria ağacından elde edilen Agarwood, ender bulunan ve yüksek pahaya sahip bir reçinedir.
Güneydoğu Asya’nın topraklarında yabanî tabiatta yaşayan ve otlayan hayvanlar etraflarında hangi ağaç cinslerine ziyan verip veremeyeceğini iddia edemediğinden tahminen içgüdüsel tahminen de istemsizce öd ağacına ziyan verebiliyor. Hayvanların ağaçlarla olan etkileşimi sonrasında ‘Phialophora Parasitica’ ismi verilen bir mantar enfeksiyonu bu ağaca yayılıyor. Dışarıdan gelen darbe sonucu kendini istila eden bir mantar tipini gören ağaç da reaksiyon olarak ‘aloe’ ismi verilen karanlık nemli ve aromatik bir reçine üretmeye başlıyor. Ağacın aloe oluşturmaya başlamasını binlerce dolarlık hammaddenin doğuşu olarak tanımlayabiliriz zira aloeler, agarwood oluşturmak için yavaş yavaş öz odunun içine gerçek gömülmeye başlıyor. Böylelikle sandal sedir ve vanilya notalarına benzeyen büyülü bir koku ortaya çıkıyor.
İÇİNDEN UD KOKUSU ÇIKIYOR
Agarwood hasat edildikten sonra etrafındaki sağlıklı öd ağacından ayrılması gerekiyor. Saatler süren ayrıntılı bir sürecin akabinde ağacın içinden günümüzde birçok kokunun içinde kullanılan ‘Oud (Ud)’ kokusu çıkıyor. Agarwood, Ud’un ta kendisidir ve bu çıkan reçine damıtılarak en saf haline getirilip epeyce yüksek paralara satılıyor.
Bazen agarwoodun içinde gizli olduğu odun kesimi tütsü niyetine yakılıyor bazen de odunun içindeki reçineden direkt olarak bugün 100 bin dolara bile satılabilen ud kokulu eserler elde ediliyor. Uzmanlar bu maddeyi ‘sıvı altın’ olarak tanımlıyor zira birçok vakit altından bile daha değerliye satılabiliyor.
Ud kokusu sıcak, mistik aroması ile yüksek bedelli parfüm ve kokuların ortak hammaddesi haline geldi.
Ancak ne yazık ki üretimin sağlıklı bir halde sürdürülememesi ve işin ehli olmayan bireyler tarafından bu sürecin kaçak yolla yapılması Aquilaria ağaçlarının tüm çeşitleri artık tehlike altında. Uzmanlar Aquilaria ağaçlarının global nüfusunun son 150 yılda yüzde 80 oranında azaldığını varsayım ediyor. Bugün hayatta kalan Aquilaria ağaçlarına ise doğal mantar enfeksiyonu bulaşma oranı düşük olduğu için insan eliyle bu mantarla enjekte ediliyor. Yapılan çalışmalara nazaran yabani Aquilaria ağaçlarının sadece yüzde 2’sin doğal olarak agarwood üretmeye yetecek kadar enfekte oluğu görüldü. Bu durum çıkarması zahmetli olan bu reçineyi bulmanın daha da zorlaşacağı ve aslında değerli olan eserin giderek nadirleşmesi halinde çok daha kıymetli olacağına işaret ediyor.
Tarih boyunca birçok kültür tarafından lüksün ve zenginliğin kokusu olarak tanımlanan agarwood yani ud kokusu bugün hâlâ talep görüyor. Yüzlerce yıllık tarihi ve milyon dolarlık kıymeti olan agarwood pazarının 2029 yılına kadar 64 milyar dolara ulaşması bekleniyor.