Safa İnhisarı – Cumhuriyet’in kuruluşunu sağlayan savaş alanında verilen bu söylevde, Atatürk, iktisattan, toplumsal yaşama, çağdaşlıktan, değişen dünya şartlarına kadar geniş bir bakış açısıyla değerlendirmelerde bulunur; geleceğin inşa edilmesinde millete düşen vazifelere işaret eder.
Mustafa Kemal, tahtadan yapılmış kürsüde, merasim alanındakilere sesleniyordu. Ağustos ayının sona ermekte olduğu güneşli bir gündü; kürsünün üstü de yeniden tahtadan yapılmış ve geniş yapraklı ağaç kısımları yerleştirilmiş gölgelikle kaplanmıştı. İki yıl öncesine gitti bir an; 26 Ağustos 1922’de sabaha karşı, Büyük Taarruz’u başlatmıştı. Büyük Millet Meclisi Reisi ve Başkumandan’dı o sıra. 30 Ağustos 1924 günü, “Meçhul Asker Anıtı” temel atma merasimi yapılan bu alan, iki yıl evvel toz duman, ateş altındaydı; bomba sesleri yankılanıyor, savaşın en kızılca kıyamet dakikaları yaşanıyordu.
Dumlupınar’da, anıtın temel atma merasiminde, eşi Latife Hanım da yanındaydı. Zaferin kazanıldığı o günleri âdeta tekrar yaşar üzereydi. “Tıpkı bugün gibi” diyordu konuşmasında, bu zirveye iki yıl evvel gelişini ve ateşler yükselen savaş alanını anlatıyordu ağaç kollarının gölgeliği altında, tahta mütevazı kürsüde Mustafa Kemal. “29/30 Ağustos sabaha karşı” Garp Cephesi Harekât Şubesi Müdürü Tevfik Bey’in (Bıyıklıoğlu) getirdiği savaşta son durumu gösteren harita üzerine, “Derhâl Fevzi (Çakmak) ve İsmet (İnönü) paşaları” çağırtarak, düşmanı yok edecek yeni buyruğunu verişini, kendisinin de cepheye hareket edişini… Saatler ilerleyip sonuç alınınca, 31 Ağustos sabahı savaş meydanını dolaştığında gördüğü görüntüyü, merasimde aktarıyordu. Ordunun zaferinin büyüklüğünü, buna karşılık “hasım ordunun” uğratıldığı felaketin dehşetini ve savaş meydanından toplanan ölülerin, esir kafilelerinin oluşturduğu görünümün “bir mahşeri” andırdığından ihtimamla kurduğu cümlelerle kelam ediyordu.
Şehit askere saygı
Mustafa Kemal Atatürk, anıtın, “Türk vatanına göz dikeceklere, Türk’ün 30 Ağustos günündeki ateşini, süngüsünü, hamlesini, kudret ve iradesindeki şiddeti hatırlatacağı”nı da kaydediyordu. “Yeni Türk Devleti’nin, genç Türk Cumhuriyeti’nin temelinin burada sağlamlaştırıldığını; ebedi hayatının burada taçlandırıldığı”nı vurgulayan Mustafa Kemal, konuşmasının sonunda gençlere şöyle sesleniyordu: “Gençler! Hamasetimizi destek ve idame eden sizsiniz. Siz almakta olduğunuz terbiye ve irfan ile insanlık meziyetinin, vatan muhabbetinin, fikir hürriyetinin en değerli timsali olacaksınız. Ey yükselen yeni nesil! İstikbal sizindir. Cumhuriyeti biz kurduk; onu ila ve idame edecek sizsiniz. Arkadaşlar, bu gaza ve şehadet diyarını terk ederken ‘Şehit Asker’i daima bir arada hürmet ve tazimle selamlayalım.”
‘Tıpkı bugün gibi’
Mustafa Kemal’in, Dumlupınar’da eşi Latife Hanım ile Başkomutanlık Meydan Savaşı’nın ikinci yıldönümü hasebiyle 30 Ağustos 1924 günü katıldığı “Meçhul Asker Anıtı”nın temel atma merasiminde yaptığı konuşma, Türkiye Cumhuriyeti tarihi açısından büyük değer taşır. Cumhuriyetin kuruluşunu sağlayan savaş alanında verilen bu söylevde, Atatürk, iktisattan, toplumsal yaşama, çağdaşlıktan, değişen dünya şartlarına kadar geniş bir bakış açısıyla değerlendirmelerde bulunur; geleceğin inşa edilmesinde millete düşen misyonlara işaret eder. Ve en değerlisi; üç yıl sonra, (15-20 Ekim 1927) altı günde vereceği büyük söylevinin öncesinde, Türkiye Cumhuriyeti’nin gelişmesini ve korunmasını gençlere bırakır. O yüzden, bu tarihi söylevin tamamının dikkatle okunması ve irdelenmesi gerekir. Her yaştan okurun anlayabilmesi maksadıyla sadeleştirilen, orta başlıklarla vurgulanan ve kimi açıklamalara yer verilen söylev, Mustafa Kemal’in “Tıpkı bugün gibi” dediği o büyük zafer günlerini âdeta bizlere de yaşatıyor:
Tarihi konuşma
Törende evvel Genelkurmay Lideri Mareşal Fevzi Çakmak, açıklamalarda bulunur. Daha sonra kürsüye çıkan Mustafa Kemal Atatürk, destansı bir anlatıma, görkemli söylevini vermeye başlar:
‘‘Efendiler! Genelkurmay Lideri Fevzi Paşa verdiği değerli açıklamalarla burada hazır olanlara Afyonkarahisar-Dumlupınar Meydan Savaşı’nın ve kesin sonuç veren 30 Ağustos Savaşı’nın oluş hali hakkında bir fikri özetlemişlerdir. 5 gün aralıksız geceli gündüzlü süren en büyük meydan savaşının gerçek içeriği bugün verilen açıklamalardan fazla, yarın tarihin hakemleri tarafından, araştırmacıların inceleme araştırma ve kararları okunduğu vakit daha açık, daha besbelli bir biçimde anlaşılacaktır. Beni milletim, Türk milleti, itimadına layık görerek bu hareketlerin başında bulundurdu. Bu vazife ve işimin memnun anısını duygulanarak sevinçle ve gururla saklıyorum. Misyonlarını milletin vicdanından gelen gerçek muhtaçlığına, yalnız onun yüksek fikrine uygun olarak yapmış olanlara özel bir vicdan rahatlığı ile bugün önünüzde bulunurken duyduğum memnunluğu söz edemem.’’
YARIN: ’Beni buraya getiren itici güç’