David Nield
Mars’ta hayat var mı? Hiç var oldu mu? Bunlar, komşu gezegene dair elimizdeki en büyük sorulardan ikisi; en son araştırmalar, Kızıl Gezegen’in milyarlarca yıl boyunca, hayatı birkaç kez barındırmış olabilecek özel bir bölgesine işaret ediyor.
Gezegen bilimciler, ‘Mars Keşfi Yörünge Aracı’ aracılığıyla toplanan manzaralar üzerinde gerçekleştirdikleri kapsamlı bir çalışmayla, kuzey Ladon Vadisi, güney Ladon Havzası ve Ladon Havzası’nın etrafındaki güneybatı yaylalarını kaplayan ve kil barındıran çökeltiler tespit ettiler; bunların tamamı da geniş bir krater içeren Margaritifer Terra bölgesinin bir modülü.
SU VE KİL HAYATA ELVERİŞLİ BİR ORTAM YARATMIŞTI
Kil, asgarî seviyedeki su buharlaşması ile nötr pH şartlarında meydana geldiği için, bulgular uzun mühlet varlığını koruyan su mevcudiyetine işaret ediyor. Araştırma grubu, suyun bu alana yaklaşık 3.8 milyar yıl öncesinden yaklaşık 2.5 milyar yıl öncesine dek akmaya devam ettiğini düşünüyor, bu vakit zarfı ise Mars tarihinin büyük bir kısmını oluşturuyor.
ABD’nin Arizona eyaletinde bulunan Gezegen Bilimleri Enstitüsü’nde kıdemli bilim insanı olarak misyonunu sürdüren Catherine Weitz, “Bunlara ek olarak, görece düşük katmanlaşma eğilimi gösteren ve 200 kilometre aralıktan taşınan killeri barındıran renkli ve açık tonlu, katmanlı çökeltiler, büyük olasılıkla Ladon Havzası ile kuzey Ladon Vadisi ortasında bir gölün var olduğunun kanıtı” diyor: “Düşük güce sahip göl ortamı ve killerin mevcudiyeti, o devirde ömür için uygun olan bir ortamı destekliyor.”
Bu bulgu tam manasıyla hayatın varlığına dair bir delil olmasa da -bunu nitekim teyit etmemizi sağlayacak fosiller bulmak için Mars’ta hafriyat yapmaya gitmemiz gerekecek- hayatı desteklemiş olabilecek şartların (geçmişte) var olduğunu düşündürüyor. Bahsi geçen araştırma, Mars’ta var olan şartları, yüzeyi ve çökeltileri görebildiğimiz kadarıyla yorumlayan en son çalışma niteliğinde.
İLK OLARAK HAVZANIN YÜKSEKLERİNDE OLUŞTU
Araştırmacılar, bulunan killerin, su akıntıları tarafından aşındırılmadan ve aşağı yanlışsız, Ladon Havzası ile kuzey Ladon Vadisi ortasındaki bir göle akıntıyla taşınmadan evvel, birinci olarak Ladon Havzası’nın üzerinde kalan yüksek tabanda oluştuğunu düşünüyorlar.
Ekibin aktardığı kadarıyla, en son su akıntısı güneybatı Ladon Havzası boyunca gerçekleşmişti. Burada bulunan çökeltiler, bu araştırmanın baz aldığı bölgenin çabucak güneyinde, Mars’ın bir öteki bölgesi olan Eberswalde Deltası ile eşleşiyor. Weitz, “Ulaştığımız sonuçlar, Eberswalde’de akan su aracılığıyla biriken kil çökeltilerinin bu son devirde olağandışı olmadığını gösteriyor; çünkü bölgede kil biriktiren misal genç vadilerin pek çok örneğini görüyoruz” diyor.
Mars’ta buzun var olduğundan haberdarız ancak sıvı halde su arayışı sürüyor. Bu yeni araştırma, akıntı halindeki suyun geçmişte Mars görüntüsünün büyük bir kısmını oluşturduğu ve tahminen kendisiyle birlikte ömrü ortaya çıkarmış olabileceği fikrini destekliyor.
Mars’taki suyun varlığının ne kadar süreksiz ya da kalıcı bir halde gerçekleştiği, bir kademede hayatın desteklenip desteklenemeyeceğini anlamak kelam konusu olduğunda büyük ehemmiyet taşır. Araştırmacılar tarafından saptanan kil birikintilerinin ve öteki taşların dağılımı, etrafta akan su ile dengeli görünüyor.
Ek olarak, kil bir besin kaynağıdır ve etraflarındaki ortam için istikrar sağlayıcı bir ögedir. Suyu, besin kaynaklarını ve istikrarlı şartları bir ortaya getirdiğimizde, organizmaların hayata tutunma talihi büyük ölçüde artar. Araştırmacılar, yayınlanan makalelerinde “Yaşanabilir şartlar, bölgede, en azından periyodik biçimde, Mars tarihinin görece geç devirlerine dek yine ve tekrar meydana gelmiş olabilir” diye not ediyorlar.
Araştırma Icarus mecmuasında yayınlandı.
Yazının özgünü Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)