Fransız direktör Jean Luc Godard hayatını kaybetti. Aydınlık’taki köşesinde Jean Luc Godard ile ilgili bir yazı kaleme alan Tunca Arslan, Godard’ın sinema direktörlüğünü insanların tertibe karşı isyan özgürlüğünün bir kesimi olarak gördüğünü söyledi. Yazısının devamında “Yerli Sinema” mecmuasından Engin Ayça’nın Godard ile yaptığı röportajı anlattı.
İşte o yazı:
“20. yüzyılın en değerli sinemacılarından, klasik sinema anlayışını kökünden değiştiren Fransız Yeni Dalga Akımı’nın önde gelen temsilcisi Jean Luc Godard, tabip denetiminde, kendi isteğiyle bu dünyadan ayrıldı. Vefatından sonra ailesinin yaptığı açıklamada, 92 yaşındaki ünlü direktörün rastgele bir hastalığının bulunmadığı, lakin çok bitkinlik nedeniyle ötenaziyi tercih ettiği belirtildi.
Sinema tarihinde başlı başına bir “Godard Olayı” kelam hususudur. Sinema direktörlüğünü insanların nizama karşı isyan özgürlüğünün bir modülü olarak gören Jean Luc Godard, “Serseri Âşıklar” (1959), “Kadın Kadındır” (1961), “Jandarmalar” (1963), “Çılgın Pierrot” (1965), “Erkek ve Dişi” (1966), “Çinli Kız” (1967), “Çile” (1982), “Sağını Kolla” (1987) üzere unutulmaz sinemaların yaratıcısıydı. Sinema, siyaset ve toplumsal yaşama dair niyetleri Türkiye’de de dikkatle izlenen, ya çok sevilen ya nefret edilen usta sinemacı, 54 yıl evvel bir röportajla “Yeni Sinema” mecmuasına konuk olmuştu. Mecmuanın Mayıs ve Haziran-Temmuz 1968 tarihli sayılarında iki kısım halinde yayımlanan bir röportajdı bu. Godard’ın Roma’daki Deneysel Sinema Okulu’nu ziyareti sırasında, okulda öğrenci olarak bulunan, günümüzün tecrübeli direktörü ve sinema müellifi Engin Ayça’nın sorularına verdiği cevaplar, tam da tüm dünyada 1968 gençlik hareketinin rüzgârının estiği bir sırada epeyce “sıcak”tı. Godard, birinci kısımda Ayça’nın üniversiteler, öğrenciler, emekçiler konusundaki sorularını yanıtlarken, ikinci kısım direkt sinemayla ilgiliydi. Röportajdan, altı soru-altı cevap aktaralım…
ÜNİVERSİTEDE KELAM HAKKI
Engin Ayça’nın Fransa, İtalya, İngiltere, Batı Almanya, Japonya üniversitelerindeki öğrencilerin ne istediği sorusunu şöyle yanıtlıyor Godard:
– “Sonuç daima birebir: Hak. Oturdukları konutta kelam sahibi olabilme, onunla uğraşma hakkı, o kadar. Üniversitede yaşıyor, üniversitede çalışıyorlar. Hasebiyle onunla meşgul olabilme, hakkında bir şeyler söyleyebilme hakkı istiyorlar. Üniversiteyi, düşündükleri biçimde örgütleyebilmek… Hepsi bu kadar. Durum çabucak hemen bütün ülkelerde birebir.”
– Öğrenciler ile emekçi sınıfı ortasındaki bağlantı?
– “Bir şey kesin, o da şu: Öğrenciler de üniversiteler de artık toplum yaşantısından uzak tutulamazlar, ondan kopartılmazlar. Bu, son zamanlardaki gelişmenin, teknik ilerlemenin bir sonucudur. Hükümetler, isteseler de istemeseler de üniversiteleri ülkenin yazgısına daha çok ortak etmek zorundadırlar. Üniversite ülkenin mukadderatına ortak olduğu anda da ister istemez iş politik oluyor. Hükümetlerin personellerle başının sıkıntıda olması da bu yüzden.”
‘BU İŞ SİNEMAYLA ÇÖZÜMLENMEZ’
Ayça soruyor: “Bu hareketlerde, bu uğraşlarda sinema ne rol oynayabilir?”
Godard yanıtlıyor: “Sinema uygulamadan kurama giden bir tablodur. Her ikisini de birlikte gösterir. Uygulamadır, zira her günkü yaşantıyı gösterir. İmajlar her şeyi saptar, insanları, doğal yaşantının kendisini görürüz. Sinema birebir vakitte kuramdır, zira bir anlatımdır, bir dil’dir. Bir şiir, birtakım biçimler, bir irtibattır kısaca. Sinema uygulama ile kuramın kaynaştığı bir ortamdır.”
– Devrimci bireylerin yaptıkları sinemaların devrimci gücü?
– Bir sinema hakikaten devrimciyse, onun ister istemez devrimci gücü vardır. Lakin her şeyden devrimci bir sinemanın yapılması gerek, evvelce onun devrimci olup olmadığı üzerine tartışmak boşunadır. Ayrıyeten imajın, meseleleri pek o denli değiştirebileceğini sanmıyorum. Bu iş sinemayla çözümlenmez.
– Genç sinema öğrencilerine, sinema yapmak isteyenlere diyebileceğiniz bir şey var mı, kimi öğütler falan…
– “Yok, verecek öğüdüm yok, yalnızca cüret. Sanıldığından çok karışık, tıpkı vakitte sanıldığından çok kolay.”
– Yani sinema yapmak kolay mı?
– “Evet kolay kolay olmasına lakin bir başladıktan sonra işler karışıyor epeyi. Yeniden de kolay diyeceğim ben.”